โรคไตเรื้อรัง (หรือไตวายเรื้อรัง) เป็นภัยเงียบที่ลุกลามช้า โดยไตค่อย ๆ เสื่อมประสิทธิภาพลงเรื่อย ๆ ซึ่งแบ่งออกเป็น 5 ระยะ หากได้รับการตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ และดูแลอย่างเหมาะสม ก็สามารถชะลอไม่ให้เข้าสู่ระยะสุดท้าย (ระยะ 5) ที่จะต้องล้างไต ฟอกเลือดหรือปลูกถ่ายไตได้
สปสช. จึงได้ให้การดูแลรักษาแก่ผู้มีสิทธิบัตรทอง ดูแลครอบคลุมการรักษาโรคไตเรื้อรัง “ตั้งแต่ระยะแรก” ไปจนถึง “ระยะสุดท้าย” โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ทั้งค่าตรวจ ค่ายา และการบำบัดทดแทนไตทุกรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นการฟอกไต หรือล้างไต รวมถึงจนถึงการปลูกถ่ายไตตามแนวทางที่แพทย์ประเมิน โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย
ไปยังหัวข้อที่คุณสนใจ
สิทธิประโยชน์ดูแลโรคไตเรื้อรังตามแต่ละระยะ
1. โรคไตเรื้อรังระยะ 1–4: ครอบคลุมสิทธิรักษาโรคทั่วไป เช่น
- ตรวจคัดกรองการทำงานของไต
- ค่ายา และค่ารักษาที่จำเป็นตามอาการ
2. โรคไตเรื้อรังระยะ 5 (ระยะสุดท้าย): จะเริ่มใช้การรักษาแบบ “บำบัดทดแทนไต” ซึ่งเลือกได้ 3 แนวทาง ได้แก่
2.1 การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis – HD) คือ การใช้เครื่องกรองเลือดนอกตัวผู้ป่วย ต้องผ่าตัดสร้างเส้นฟอกไตก่อนใช้งาน โดยครอบคลุมค่าฟอกไต, ค่ายา, ค่าเวชภัณฑ์, ค่าตรวจทางห้องปฏิบัติการ, ค่าดำเนินการเตรียมเส้นเลือด (AVF, AVG, catheter), ค่าตรวจติดตามหลังฟอก เช่น HCV, Hep B, Anti-HLA
ข้อดี | ข้อเสีย |
|---|---|
ไม่ต้องทำเอง มีเจ้าหน้าที่ดูแลตลอดกระบวนการ | ต้องเดินทางไปศูนย์ไตเทียมบ่อย ๆ |
ทำแค่สัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง ครั้งละประมาณ 4 ชม. | มีค่าใช้จ่ายแฝง เช่น ค่าเดินทาง หรือรายได้ที่หายไป |
โรคประจำตัวบางชนิด เช่น โรคหัวใจ อาจเพิ่มความเสี่ยงระหว่างฟอกเลือด |
2.2 การล้างไตทางช่องท้อง (Peritoneal Dialysis – PD) คือ การใส่น้ำยาเข้าไปในช่องท้องผ่านสายล้างไต ใช้เยื่อบุช่องท้องเป็นตัวกรองของเสีย แบ่งเป็น 2 แบบ:
- CAPD: เปลี่ยนน้ำยาเองวันละ 4 รอบ โดยจัดส่งน้ำยาให้ถึงบ้านฟรี
- APD: ใช้เครื่องอัตโนมัติล้างไตตอนนอน โดยมีบริการให้ยืมเครื่องไปใช้ที่บ้าน ภายใต้โครงการ “30 บาทรักษาทุกที่”
สิทธิที่ครอบคลุม:
- น้ำยาล้างไต รวมค่าขนส่งถึงบ้าน
- อุปกรณ์ประกอบ (ถุง, สาย, อุปกรณ์ทิ้งของเสีย)
- ค่ายาหากเกิดภาวะแทรกซ้อน
- การอบรมใช้งาน
- ค่ายืมเครื่อง APD
- ค่าติดตามอาการ
ข้อดี | ข้อเสีย |
|---|---|
ไม่ต้องเดินทางบ่อย ทำที่บ้านได้เลย | หากทำไม่ถูกวิธี อาจติดเชื้อในช่องท้องได้ |
ควบคุมตารางชีวิตได้มากกว่า โดยเฉพาะแบบ APD | ต้องวางแผนการเดินทาง เพราะต้องพกน้ำยาไปด้วยกรณีค้างคืน |
โอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ความดันตก น้อยกว่าการฟอกเลือด |
2.3 การปลูกถ่ายไต (Kidney Transplant) คือ การผ่าตัดเปลี่ยนไตจากผู้บริจาค (ทั้งญาติสายตรง หรือจากการรอคิวไต)
สิทธิครอบคลุม:
- ค่าตรวจคัดกรองผู้รับ-ผู้ให้
- ค่าผ่าตัดปลูกถ่าย
- ยากดภูมิหลังปลูกถ่าย
- ค่าตรวจติดตามระดับยา HLA typing, acute rejection, biopsy
- ค่าตรวจติดตามภายหลังปลูกถ่ายใต
ข้อดี | ข้อเสีย |
|---|---|
ถ้าไม่มีภาวะแทรกซ้อน ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตใกล้เคียงปกติที่สุด
| ต้องรอผู้บริจาคที่เหมาะสม |
ลดภาระค่าใช้จ่ายระยะยาวจากการฟอกไต | ต้องกินยากดภูมิตลอดชีวิต |
แนวทางใหม่: สำหรับโรคไตเรื้อรังระยะ 4-5 หลังวันที่ 1 เมษายน 2568 มีเกณฑ์ใหม่ดังนี้
- เมื่ออยู่ในระยะที่ 4 ที่มีแนวโน้มเข้าสู่ระยะที่ 5 จะได้รับการประเมินร่วมกับทีมแพทย์ และให้ความรู้ล่วงหน้าเกี่ยวกับแนวทางบำบัดทดแทนไต (Pre-dialysis Education)
- ในบางรายที่ไม่เหมาะสมกับการบำบัดทดแทนไต อาจได้รับการดูแลแบบประคับประคอง (Palliative care)
- ผู้ป่วยที่อยู่ในระบบก่อน 1 เมษายน 68 ยังได้รับการดูแลตามแนวทางเดิม
ทั้งนี้ ในการล้างไต หรือฟอกไตนั้น ผู้ป่วยสามารถเลือกวิธีรักษาร่วมกับแพทย์ได้ตามความเหมาะสมของร่างกาย
โดยผู้ป่วยในทุกระยะจะได้รับบริการโดยไม่มีค่าใช้จ่าย หากเข้ารับการรักษาในหน่วยบริการตามสิทธิ หรือในเครือข่ายของ สปสช.
มีขั้นตอนการใช้สิทธิ อย่างไร?
1.ตรวจวินิจฉัยจากแพทย์
- แพทย์ประเมินว่าเป็นโรคไตวายเรื้อรังระยะใด
- หากเข้าสู่ระยะ 4-5 จะมีการวางแผนร่วมกัน ทั้งทีมแพทย์และผู้ป่วย เพื่อหาแนวทางการรักษาที่เหมาะสมของแต่ละทางเลือก ทั้งบำบัดทดแทนไตหรือการดูแลประคับประคอง
2.เลือกแนวทางการรักษา
- พูดคุยกับแพทย์ถึงข้อดี-ข้อเสียของแต่ละวิธี (ฟอกเลือด, ล้างไตด้วยเครื่อง, ปลูกถ่ายไต, ดูแลประคับประคอง)
- ผู้ป่วยวางแผนร่วมกับแพทย์เพื่อเลือกวิธีที่เหมาะสมกับตนเอง
3. เตรียมตัวตามแนวทางการรักษา ขึ้นอยู่กับวิธีที่เลือก:
3.1 กรณีฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (HD):
- ผ่าตัดเตรียมเส้นเลือดสำหรับฟอกไต
- เข้ารับการฟอกไตที่โรงพยาบาลหรือคลินิกตามกำหนด
3.2 กรณีล้างไตทางช่องท้อง (PD) ทั้งแบบทำเอง (CAPD) และใช้เครื่องอัตโนมัติ (APD):
- ผ่าตัดวางสายล้างไตที่ผนังหน้าท้อง
- รับการอบรมวิธีการล้างไตที่ถูกต้อง
- เริ่มทำการล้างไตที่บ้าน
- ได้รับการจัดส่งน้ำยาล้างไตถึงบ้าน
3.3 กรณีปลูกถ่ายไต:
- ผู้ป่วยดำเนินการเรื่องไตที่จะรับการปลูกถ่ายจากผู้รับบริจาคด้วยตนเอง
- หากได้รับการบริจาคไตแล้ว จะเข้าสู่การเตรียมตัวผู้บริจาค-ผู้รับบริจาค และผ่าตัด
- รับยากดภูมิหลังจากผ่าตัดเปลี่ยนไตเรียบร้อย
4. การติดตามผล
- พบแพทย์ตามนัดเพื่อติดตามผลการรักษา
- กรณีที่ต้องล้างไตด้วยเครื่องที่บ้าน จะได้รับการเยี่ยมบ้านจากทีมพยายาล
ใช้สิทธิได้ที่ไหน ?
- หน่วยบริการในเครือข่ายของ สปสช. ที่มีความสามารถ (มีศักยภาพ) ในการดูแลโรคไต
- รายชื่อหน่วยบริการใกล้คุณ ทั้งหน่วยบริการสำหรับฟอกเลือดด้วยเครื่อง ล้างไตผ่านช่องท้อง เตรียมเส้นเลือด และปลูกถ่ายไต เช็คได้ที่นี่
ระยะเวลาการใช้สิทธิ
ใช้สิทธิได้ต่อเนื่อง ตราบใดที่แพทย์วินิจฉัยว่ามีความจำเป็นและผ่านการอนุมัติตามหลักเกณฑ์แล้ว
อ้างอิง
- ประกาศสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เรื่อง การจ่ายค่าใช้จ่ายเพื่อบริการสาธารณสุขกรณีบริการผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง พ.ศ.2568
- ข่าวประชาสัมพันธ์ของสปสช. เรื่อง สิทธิบัตรทอง 30 บาท กับการดูแลผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่เหมาะสมกับสภาวะของผู้ป่วย ณ วันที่ 16 พฤษภาคม 2568
- โพสต์ประชาสัมพันธ์ของสปสช. เรื่อง สิทธิบัตรทอง ‘ฟอกไต’ ได้กี่วิธี มีข้อดี-ข้อเสีย’อย่างไรบ้าง
