สื่อสารเรื่องราวสุขภาพในแบบที่สร้างสรรค์
ทีมงาน The Medicative | ติดต่อเรา
สื่อสารเรื่องราวสุขภาพในแบบที่สร้างสรรค์

คำแนะนำ: เริ่มค้นหาด้วยคำง่าย ๆ เช่น 

สิทธิบัตรทอง

ฟอกไตคืออะไร? เจาะลึกทุกเรื่องที่ต้องรู้ พร้อมวิธีเลือกการฟอกไตที่เหมาะกับคุณ

Share
ฟอกไต คืออะไร? เจาะลึกทุกเรื่องที่ต้องรู้ พร้อมวิธีเลือกการฟอกไตที่เหมาะกับคุณ

Table of Contents

เมื่อไตของเราทำงานเสื่อมลงจนไม่สามารถกรองของเสียได้เพียงพอ การ “ฟอกไต” จึงกลายเป็นขั้นตอนที่จำเป็นเพื่อช่วยชีวิต แต่รู้ไหมคะว่า “ฟอกไต” ไม่ได้มีแค่วิธีเดียว และการตัดสินใจเลือกวิธีฟอกไตก็มีผลต่อคุณภาพชีวิตในระยะยาวมากทีเดียวค่ะ

บทความนี้จะพาทุกคนไปรู้จัก “ฟอกไต” แบบครบทุกแง่มุม ตั้งแต่วิธีการ รูปแบบ ข้อดี-ข้อเสีย จนถึงคำถามที่หลายคนสงสัย เช่น ฟอกไตแล้วอายุยืนไหม? ต้องฟอกกี่ครั้ง? และผู้สูงอายุควรฟอกไตไหม? ถ้าคุณหรือคนใกล้ตัวกำลังเผชิญกับภาวะไตวายเรื้อรัง นี่คือบทความที่คุณไม่ควรพลาดค่ะ

ฟอกไตคืออะไร?

ฟอกไต (Dialysis) คือกระบวนการทางการแพทย์ที่ช่วยขจัดของเสีย น้ำส่วนเกิน และสารพิษออกจากร่างกาย แทนหน้าที่ของไตที่เสื่อมหรือไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ ซึ่งพบได้ในผู้ป่วยที่เข้าสู่ระยะไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย (ระยะที่ 5) ค่ะ

การฟอกไตมีกี่แบบ?

การฟอกไตหลัก ๆ มี 2 วิธีใหญ่ ๆ ค่ะ

1. ฟอกเลือด (Hemodialysis – HD)

  • ใช้เครื่องไตเทียมกรองของเสียออกจากเลือดผ่านเส้นเลือดใหญ่

  • ต้องไปทำที่โรงพยาบาลหรือศูนย์ฟอกไตสัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง

  • แต่ละครั้งใช้เวลาประมาณ 4 ชั่วโมง

2. ฟอกไตทางหน้าท้อง (Peritoneal Dialysis – PD)

  • ใช้เยื่อบุช่องท้องเป็นตัวกรองของเสีย โดยใส่น้ำยาเข้าไปและเปลี่ยนน้ำยาหลายรอบต่อวัน

  • สามารถทำได้ที่บ้านเอง

  • แบ่งเป็น 2 แบบย่อย

    • CAPD: เปลี่ยนน้ำยาวันละ 4 ครั้ง

    • APD: ใช้เครื่องอัตโนมัติฟอกตอนกลางคืน

ทำไมต้องฟอกไต?

เพราะเมื่อไตเสื่อมถึงระดับที่ไม่สามารถขับของเสีย น้ำ และควบคุมสมดุลแร่ธาตุในร่างกายได้ ผู้ป่วยจะมีอาการต่าง ๆ เช่น:

  • เหนื่อยง่าย หอบ

  • คันตามตัว

  • เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน

  • บวมที่เท้าหรือใบหน้า

  • ความดันสูงควบคุมไม่ได้

  • เสี่ยงต่อหัวใจล้มเหลวหรือเสียชีวิต

การฟอกไตจึงจำเป็นเพื่อยืดชีวิต ลดอาการ และป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายถึงชีวิต ค่ะ

ฟอกเลือดกับฟอกไตเหมือนกันไหม?

ฟอกเลือดกับฟอกไตเหมือนกันไหม?

แม้คำว่า “ฟอกไต” และ “ฟอกเลือด” จะถูกใช้แทนกันบ่อยครั้ง แต่จริง ๆ แล้ว “ฟอกเลือด” เป็นเพียงหนึ่งในวิธีของการฟอกไต ค่ะ โดยความแตกต่างหลัก ๆ คือ:

  • ฟอกไต (Dialysis): คือการขจัดของเสียทั้งหมด ซึ่งมีทั้งฟอกเลือดและฟอกทางหน้าท้อง

  • ฟอกเลือด (HD): เป็นวิธีที่ใช้เครื่องไตเทียมกรองเลือดนอกตัว ซึ่งต้องมีเส้นฟอกและทำที่โรงพยาบาล

ดังนั้นคำว่า “ฟอกไต” จึงหมายถึงกระบวนการทั้งหมด ส่วน “ฟอกเลือด” คือหนึ่งในวิธีของกระบวนการนั้นค่ะ

ต้องฟอกไตเมื่อไร? เกณฑ์ในการพิจารณา

ไม่ใช่ทุกคนที่มีโรคไตจะต้องฟอกไตทันที การตัดสินใจฟอกไตจะขึ้นกับหลายปัจจัย โดยเฉพาะอาการและการประเมินจากแพทย์ โดยเกณฑ์ที่มักใช้พิจารณา ได้แก่:

  • ค่าการกรองของไต (GFR) < 15 ml/min/1.73m²

  • อาการแสดง 

    • เหนื่อยง่าย

    • บวมที่หน้า ขา หรือเท้า

    • เบื่ออาหาร คลื่นไส้

    • คันผิวหนังทั่วตัว

    • ภาวะโพแทสเซียมสูง

    • ภาวะน้ำท่วมปอด หายใจลำบาก

แพทย์จะดูทั้งผลเลือด อาการ และสภาพร่างกายร่วมกัน เพื่อวางแผนว่าจะเริ่มฟอกไตเมื่อไรให้เหมาะสมค่ะ

การเตรียมตัวก่อนการฟอกไต (PD/HD)

การเตรียมตัวที่ดีจะช่วยให้การฟอกไตปลอดภัยขึ้นและลดภาวะแทรกซ้อนค่ะ โดยจะแตกต่างกันในแต่ละวิธี:

สำหรับฟอกเลือด (HD)

  • ต้องผ่าตัดสร้าง เส้นฟอกเลือด (AV Fistula) ที่แขนโดยเชื่อมต่อเส้นเลือดแดงกับเส้นเลือดดำให้ขยายตัว

  • ใช้เวลารอ 4–6 สัปดาห์เพื่อให้เส้นพร้อมใช้งาน

  • หากจำเป็นเร่งด่วน อาจใส่ สายสวนชั่วคราว (Central Venous Catheter) แทนชั่วคราวก่อน

สำหรับฟอกไตทางหน้าท้อง (PD)

  • ผ่าตัดฝังสาย Tenckhoff catheter บริเวณหน้าท้อง

  • ต้องดูแลแผลให้สะอาดอย่างเคร่งครัด

  • รอประมาณ 2–3 สัปดาห์ก่อนเริ่มใช้งานเพื่อให้แผลหายดี

การเตรียมตัวอย่างถูกต้องจะช่วยให้การฟอกไตดำเนินไปอย่างราบรื่น ลดโอกาสติดเชื้อหรืออุดตันของช่องทางฟอกค่ะ

การเลือกวิธีฟอกไตให้เหมาะกับไลฟ์สไตล์ของผู้ป่วย

การเลือกวิธีฟอกไตควรตั้งอยู่บนความเข้าใจและความสมัครใจของผู้ป่วยร่วมกับแพทย์ โดยคำนึงถึงปัจจัยเหล่านี้

  • ความสะดวกในการเดินทาง: หากไม่สะดวกไปโรงพยาบาลบ่อย ๆ PD อาจเหมาะกว่า

  • ความสามารถในการดูแลตนเอง: หากสามารถเปลี่ยนน้ำยาเองได้ PD จะให้อิสระในการใช้ชีวิตมากกว่า

  • โรคร่วม เช่น เบาหวาน หรือโรคหัวใจ: อาจมีผลต่อการเลือกวิธีที่ปลอดภัยที่สุด

  • ความพร้อมของครอบครัว: การฟอกไตบางแบบต้องมีผู้ดูแลช่วยเหลือเบื้องต้น

ทั้งนี้ ไม่มีวิธีใดที่ “ดีที่สุด” สำหรับทุกคน แต่มีวิธีที่ “เหมาะที่สุด” สำหรับแต่ละคนค่ะ

การดูแลช่องฟอกไต (AV fistula / Tenckhoff catheter)

ช่องฟอกไตเป็นจุดสำคัญของกระบวนการฟอก หากเกิดการติดเชื้อหรืออุดตันอาจทำให้ฟอกไตไม่ได้ผล หรืออันตรายถึงชีวิตได้ค่ะ

การดูแล AV fistula

  • หลีกเลี่ยงการเจาะเลือดหรือวัดความดันบริเวณเส้นฟอก

  • หมั่นคลำดูว่ามีการไหลเวียน (ฟู่) อยู่เสมอ

  • สังเกตอาการบวมแดง เจ็บ หรือเลือดออกผิดปกติ

การดูแลสาย Tenckhoff

  • ล้างมือให้สะอาดก่อนจับสายทุกครั้ง

  • เปลี่ยนแผลและดูแลบริเวณที่ฝังสายทุกวัน

  • หลีกเลี่ยงการโดนน้ำโดยตรง

  • รีบพบแพทย์หากมีหนอง แดง หรือเจ็บบริเวณรอบสาย

การดูแลอย่างเคร่งครัดจะช่วยป้องกันการติดเชื้อในช่องท้องหรือเส้นฟอกเลือดได้ค่ะ

ฟอกไต อาทิตย์ละ 2 ครั้ง หรือเดือนละกี่ครั้ง?

ฟอกไต อาทิตย์ละ 2 ครั้ง หรือเดือนละกี่ครั้ง?

  • Hemodialysis (HD): มาตรฐานคือ 3 ครั้งต่อสัปดาห์ แต่บางคนอาจเริ่มที่ 2 ครั้งต่อสัปดาห์ในช่วงแรก

  • Peritoneal Dialysis (PD): ทำ ทุกวัน วันละ 4 รอบ (CAPD) หรือใช้เครื่องช่วยตอนกลางคืน (APD)

การฟอกไตไม่สามารถทำเพียงเดือนละครั้งหรืออาทิตย์ละครั้งได้ เพราะของเสียจะสะสมจนเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้ค่ะ

ฟอกไตอยู่ได้กี่ปี?

คำตอบนี้ขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง เช่น

  • วิธีการฟอกไตที่เลือก

  • การควบคุมโรคร่วม (เบาหวาน ความดัน)

  • การดูแลช่องฟอก

  • โภชนาการ และการออกกำลังกายที่เหมาะสม

มีผู้ป่วยที่ฟอกไตมา มากกว่า 15–20 ปี ได้อย่างมีคุณภาพชีวิต หากดูแลตนเองและได้รับการรักษาที่เหมาะสมค่ะ

ทางเลือกใหม่ การฟอกไตแบบพกพาและการดูแลที่บ้าน

ในปัจจุบันมีเทคโนโลยีใหม่ที่ช่วยให้ผู้ป่วยไม่ต้องเดินทางไปโรงพยาบาลบ่อย เช่น:

  • เครื่องฟอกไตแบบพกพา: อยู่ระหว่างการพัฒนาและเริ่มมีใช้ในบางประเทศ

  • ฟอกไตทางหน้าท้องอัตโนมัติ (APD): ใช้เครื่องช่วยเปลี่ยนน้ำยาระหว่างหลับ

  • การดูแลแบบ Home Hemodialysis (HHD): ต้องติดตั้งอุปกรณ์เฉพาะที่บ้าน

ทางเลือกเหล่านี้ช่วยเพิ่มอิสระและคุณภาพชีวิต โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ต้องการใช้ชีวิตใกล้ชิดครอบครัวหรือมีข้อจำกัดในการเดินทางค่ะ

ถ้าไม่อยากฟอกไต ต้องเริ่มดูแลตัวเองอย่างไร?

การชะลอการฟอกไตสามารถทำได้หากคุณเริ่มดูแลตั้งแต่ไตยังไม่เสื่อมจนเกินไปค่ะ โดย:

  • ควบคุมระดับความดันโลหิต และระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์

  • รับประทานอาหารที่เหมาะสม ลดโปรตีนและโซเดียม

  • ดื่มน้ำพอเหมาะตามคำแนะนำแพทย์

  • หลีกเลี่ยงยาที่เป็นพิษต่อไต เช่น ยาแก้ปวด NSAIDs

  • พบแพทย์เพื่อติดตามค่าการทำงานของไตอย่างสม่ำเสมอ

การเปลี่ยนพฤติกรรมวันนี้อาจช่วยให้คุณเลื่อนเวลาการฟอกไตออกไปได้นานหลายปีเลยค่ะ

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับฟอกไต

Q1 : ฟอกไตแล้วจะกลับมาเป็นปกติได้ไหม?
ไม่ได้ค่ะ การฟอกไตเป็นการทดแทนการทำงานของไตเท่านั้น ไตที่เสื่อมถาวรไม่สามารถกลับมาใช้งานได้อีก ยกเว้นในบางกรณีไตวายเฉียบพลันที่สามารถฟื้นตัวได้

Q2 : ฟอกไตแล้วอายุยืนไหม?
ขึ้นอยู่กับการดูแลตนเอง การควบคุมโรคร่วม และความสม่ำเสมอในการรักษา หากมีการดูแลที่ดี ก็สามารถมีชีวิตที่ยืนยาวและมีคุณภาพได้ค่ะ

Q3 : ฟอกไตทางหน้าท้องเจ็บไหม?
ไม่เจ็บมากค่ะ เพราะใช้เพียงท่อเล็ก ๆ ที่หน้าท้อง การดูแลสะอาดช่วยลดการติดเชื้อได้ดี

Q4 : ฟอกไตทำให้เหนื่อยง่ายหรือเปล่า?
ช่วงแรกอาจมีอาการเพลียบ้าง โดยเฉพาะหลังฟอกเลือด แต่สามารถปรับตัวและดูแลให้ดีขึ้นได้

Q5 : ต้องงดน้ำทั้งหมดเลยไหม?
ไม่จำเป็นต้องงดทั้งหมด แต่ควรจำกัดน้ำตามคำแนะนำแพทย์เพื่อป้องกันน้ำท่วมปอดหรือหัวใจล้มเหลวค่ะ

Q6 : ฟอกไตแล้วต้องหยุดทำงานไหม?
ผู้ป่วยหลายคนยังสามารถทำงานประจำได้ หากร่างกายแข็งแรงและเลือกเวลาฟอกไตให้เหมาะกับตารางชีวิต

Q7 : ฟอกไตต้องนอนโรงพยาบาลทุกครั้งหรือไม่?
ไม่จำเป็นค่ะ การฟอกไตส่วนใหญ่อยู่ในรูปแบบผู้ป่วยนอก เดินทางมาแล้วกลับบ้านได้เลย ยกเว้นมีภาวะแทรกซ้อน

Q8 : ฟอกไตทำให้ความดันตกจริงไหม?
เป็นไปได้ โดยเฉพาะในผู้ที่ฟอกเลือด (HD) หากน้ำถูกดึงออกมากเกินไป แพทย์และพยาบาลจะปรับตามอาการให้เหมาะสม

Q9 : ฟอกไตมีค่าใช้จ่ายเท่าไรถ้าไม่มีสิทธิรักษา?
โดยประมาณ

  • ฟอกเลือด: ครั้งละ 1,500–3,000 บาท

  • ฟอกทางหน้าท้อง: เดือนละ 20,000–30,000 บาท
    แต่หากใช้สิทธิบัตรทองหรือประกันสังคม จะได้รับการดูแลฟรีตามเกณฑ์ที่กำหนด

Q10 : เด็กสามารถฟอกไตได้หรือไม่?
สามารถค่ะ โดยเฉพาะในโรงพยาบาลที่มีศูนย์เฉพาะทางสำหรับเด็กไตวาย แต่อาจต้องใช้วิธีเฉพาะเช่น PD มากกว่า HD

สรุป ฟอกไตไม่ใช่จุดจบ แต่คือการเริ่มต้นดูแลตัวเองแบบใหม่

การฟอกไตอาจฟังดูน่ากลัว แต่ด้วยความรู้และการเตรียมตัวที่ดี ผู้ป่วยก็สามารถใช้ชีวิตอย่างมีความสุขและมีคุณภาพได้ค่ะ

และถ้าคุณกำลังกังวลเรื่องค่าใช้จ่าย ก็ไม่ต้องห่วง เพราะผู้ป่วยโรคไตสามารถใช้สิทธิรักษาฟรีได้ ดังนี้

บทความที่เกี่ยวข้อง

Latest Posts

No data was found

Subscribe and Follow

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • เปิดใช้งานตลอด

บันทึกการตั้งค่า