ภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน: อาการ สาเหตุ การรักษา

ภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (acute coronary syndrome, ACS) เป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วนเพื่อลดความเสียหายของกล้ามเนื้อหัวใจและป้องกันภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว หรือหัวใจหยุดเต้น การรักษาสามารถแบ่งออกเป็น 3 แนวทางหลัก ได้แก่

1. การปฐมพยาบาลเบื้องต้นก่อนถึงโรงพยาบาล

• • • เมื่อสงสัยว่ามีภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน ควรดำเนินการดังที่กล่าวไว้แล้ว ดังนี้
    • โทรแจ้งสายด่วนฉุกเฉิน 1669 ทันที หลีกเลี่ยงการขับรถไปโรงพยาบาลเอง 
    • นั่งพักในท่าที่สบาย 
    • รับประทานยาแอสไพริน (aspirin) หากไม่มีข้อห้าม
    • ใช้ยาไนโตรกลีเซอรีน (nitroglycerin) หากมี เ
    • หากหมดสติ ควรทำ CPR ทันที หากพบว่าผู้ป่วยหมดสติและไม่หายใจ 

2. การรักษาด้วยยาในโรงพยาบาล

หลังจากถึงโรงพยาบาล แพทย์จะให้การรักษาด้วยยาต่าง ๆ เพื่อเปิดทางให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงหัวใจได้ดีขึ้น

• • • ยาละลายลิ่มเลือด (thrombolytics หรือ fibrinolytics) ใช้ในกรณีที่การทำบอลลูนขยายหลอดเลือดไม่สามารถทำได้ทันที ตัวอย่างยา ได้แก่ alteplase, reteplase, tenecteplase มีประสิทธิภาพสูงสุดหากให้ภายใน 3-6 ชั่วโมงแรกหลังจากเริ่มมีอาการ
    • ยาต้านเกล็ดเลือด (antiplatelet agents) ป้องกันไม่ให้เกล็ดเลือดจับตัวกันจนเกิดลิ่มเลือดใหม่ ตัวอย่างยา ได้แก่ aspirin, clopidogrel, ticagrelor
    • ยาต้านการแข็งตัวของเลือด (anticoagulants) ลดการเกิดลิ่มเลือดเพิ่มเติมที่อาจทำให้หลอดเลือดอุดตันซ้ำ ตัวอย่างยา ได้แก่ heparin, enoxaparin
    • ยาขยายหลอดเลือด (nitrates) ลดอาการเจ็บหน้าอกและช่วยให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงหัวใจได้ดีขึ้น ตัวอย่างยา ได้แก่ nitroglycerin
    • ยาลดภาระการทำงานของหัวใจ (beta-blockers และ ACE inhibitors)
    • beta-blockers เช่น metoprolol, atenolol ลดอัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิต
    • ACE inhibitors เช่น enalapril, ramipril ช่วยลดความดันโลหิตและป้องกันภาวะหัวใจล้มเหลว
    • ยาลดไขมันในเลือด (statins) ลดระดับคอเลสเตอรอลและช่วยป้องกันการอุดตันของหลอดเลือดในอนาคต ตัวอย่างยา ได้แก่ atorvastatin, rosuvastatin

3. การรักษาด้วยหัตถการและการผ่าตัด

หากหลอดเลือดหัวใจตีบตันรุนแรงหรือมีการอุดตันทั้งหมด แพทย์อาจเลือกใช้วิธีการรักษาด้วยหัตถการหรือการผ่าตัด

• • • การทำบอลลูนขยายหลอดเลือดและใส่ขดลวด (percutaneous coronary intervention, PCI หรือ angioplasty with stent)
      เป็นวิธีที่ใช้กันมากที่สุดในการรักษาภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน แพทย์จะใส่สายสวนหลอดเลือดเข้าไปในหลอดเลือดหัวใจ แล้วใช้บอลลูนขยายหลอดเลือดที่ตีบ จากนั้นใส่ขดลวด (stent) เพื่อช่วยให้หลอดเลือดเปิดกว้างถาวร “ต้องทำภายใน 90 นาทีหลังจากมีอาการ เพื่อเพิ่มโอกาสรอดชีวิตและลดความเสียหายของหัวใจ”
    • การผ่าตัดทำทางเบี่ยงหลอดเลือดหัวใจ (coronary artery bypass graft, CABG)
      ใช้ในกรณีที่หลอดเลือดหัวใจตีบหลายจุด หรือในผู้ที่ไม่สามารถทำบอลลูนขยายหลอดเลือดได้ แพทย์จะนำหลอดเลือดจากส่วนอื่นของร่างกาย (เช่น หลอดเลือดจากขา) มาต่อแทนส่วนที่ตีบตัน เพื่อให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงหัวใจได้ดีขึ้น มักใช้ในผู้ป่วยที่มี เบาหวาน หรือมีภาวะหลอดเลือดหัวใจอุดตันหลายตำแหน่ง

4. การฟื้นฟูและดูแลระยะยาว

หลังจากการรักษาภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน ผู้ป่วยควรได้รับการดูแลและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดความเสี่ยงของการเกิดซ้ำ

• • • การรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยต้องรับประทานยาเช่น aspirin, statins, beta-blockers เป็นประจำ ห้ามหยุดยาเองโดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
    • การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อสุขภาพหัวใจ เลิกสูบบุหรี่และลดการดื่มแอลกอฮอล์ ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ รับประทานอาหารที่ดีต่อหัวใจ เช่น ผัก ผลไม้ ธัญพืช และปลาไขมันสูง (เช่น ปลาแซลมอน)
    • การตรวจติดตามสุขภาพหัวใจ ผู้ป่วยควรเข้าพบแพทย์เป็นประจำเพื่อตรวจติดตามสุขภาพหัวใจ อาจต้องทำการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ หรือตรวจเลือดเป็นระยะ